लहान मुलांमध्ये तिरळेपणा – वेळेवर निदान का गरजेचं आहे?

आपल्या लहान बाळाचे डोळे कधी कधी वेगवेगळ्या दिशेने जातात का? फोटो काढताना एक डोळा बाजूला वळलेला दिसतो का? अनेक पालक म्हणतात, “अरे, मूल अजून लहान आहे, मोठं होईल तसं ठीक होईल.” पण खरं म्हणजे, लहान मुलांमध्ये तिरळेपणा हा फक्त दिसण्याचा प्रश्न नाही. हे आपल्या मुलाच्या डोळ्यांच्या आरोग्यावर आणि त्याच्या संपूर्ण आयुष्यावर परिणाम करू शकतं.

आज या लेखात आपण समजून घेणार आहोत की डोळ्यांचा तिरळेपणा म्हणजे नक्की काय, त्याची लक्षणे काय आहेत, आणि लवकर तपासणी का महत्वाची आहे. तुम्हाला माहिती असावी की योग्य वेळी उपचार केल्यास तुमच्या मुलाची दृष्टी आयुष्यभर सुरक्षित राहू शकते. तर चला, सुरुवात करूया!

तिरळेपणा म्हणजे नक्की काय?

तिरळेपणा म्हणजे डोळ्यांची दिशा योग्य न राहणे. साध्या भाषेत सांगायचं तर, जेव्हा एक डोळा सरळ एखाद्या वस्तूकडे पाहतो आणि दुसरा डोळा वेगळ्या दिशेने वळलेला असतो, त्याला तिरळेपणा किंवा Squint म्हणतात. वैद्यकीय भाषेत याला Strabismus असं म्हणतात.

सामान्य परिस्थितीत आपले दोन्ही डोळे एकाच वस्तूवर एकाच वेळी केंद्रित होतात. डोळ्यांच्या आसपास लहान लहान स्नायू असतात जे डोळे एकाच दिशेने हलवण्यास मदत करतात. पण जेव्हा या स्नायूंमध्ये समस्या असते किंवा मेंदू आणि डोळ्यांमधील समन्वय बरोबर काम करत नाही, तेव्हा तिरळेपणा होतो.

तिरळेपणाचे मुख्य प्रकार

• आतल्या बाजूचा तिरळेपणा (Esotropia): यात डोळा नाकाच्या दिशेने आतल्या बाजूला वळलेला असतो. हा प्रकार लहान मुलांमध्ये सर्वात जास्त दिसतो.
• बाहेरच्या बाजूचा तिरळेपणा (Exotropia): यात डोळा कानाच्या दिशेने बाहेरच्या बाजूला वळलेला असतो. मूल थकलेलं असताना किंवा दूरवर पाहताना हे जास्त दिसतं.
• वरच्या/खालच्या बाजूचा तिरळेपणा: यात एक डोळा वर किंवा खाली वळलेला असतो. हा प्रकार तुलनेने कमी दिसतो.

लहान मुलांमध्ये तिरळेपणाची लक्षणे

• पालक म्हणून तुम्हाला काही महत्वाच्या गोष्टी लक्षात घ्यायला हव्यात. लवकर ओळखलं की लवकर उपचार सुरू करता येतात

लहान मुलांमध्ये तिरळेपणाची लक्षणे

पालक म्हणून तुम्हाला काही महत्वाच्या गोष्टी लक्षात घ्यायला हव्यात. लवकर ओळखलं की लवकर उपचार सुरू करता येतात.

या चिन्हांकडे लक्ष द्या:

▹डोळे वेगवेगळ्या दिशेने जातात: कधी कधी एक डोळा सरळ पाहतो तर दुसरा बाजूला वळलेला दिसतो. हे नेहमी असू शकतं किंवा अधून मधून दिसू शकतं.

▹डोकं वाकवून पाहणं: मूल काही पाहताना डोकं एका बाजूला वाकवतं किंवा चेहरा फिरवून पाहतं. असं का करतं याचं कारण म्हणजे एका डोळ्याने पाहणं त्याला सोपं जातं.

▹उजेडात डोळे मिचकावणं: उन्ह किंवा तेजस्वी प्रकाशात मूल एक डोळा बंद करतं किंवा खूप डोळे मिचकावतं.

▹वस्तू पकडताना अडचण: मूल खेळणी पकडताना चुकतं किंवा वस्तूंचा अंतर चुकीचा अंदाज लावतं. असं का होतं कारण दोन्ही डोळ्यांचा समन्वय नसल्यामुळे खोलीचा अंदाज लावता येत नाही.

▹डोळे फिरवताना समस्या: मूल वस्तू पाहताना डोळे एकत्र फिरवू शकत नाही.

▹थकलेलं किंवा आजारी असताना जास्त दिसणं: काही मुलांमध्ये तिरळेपणा फक्त थकल्यावर, आजारपणात किंवा ताणतणावात दिसतो.

वयानुसार काय अपेक्षित आहे?

• जन्मानंतर ते ३ महिने: या काळात बाळाचे डोळे अजून पूर्णपणे विकसित होत असतात. थोडीफार असंरेखण सामान्य असू शकतं.
• ३ ते ६ महिने: या वयापर्यंत बाळाचे डोळे एकत्र हलवू लागतात. या नंतर भी तिरळेपणा दिसत असल्यास डॉक्टरांना भेटा.
• ६ महिन्यांनंतर: या वयानंतर कोणताही तिरळेपणा असामान्य आहे आणि तपासणीची गरज आहे.

उपचार न केल्यास काय होऊ शकतं?

• एका डोळ्याची कायमची कमकुवत दृष्टी: आळशी डोळा निर्माण झाला तर तो डोळा आयुष्यभर कमकुवत राहू शकतो.
• खोलीचा अंदाज न येणे (Depth Perception): दोन्ही डोळे एकत्र काम करत नाहीत म्हणून अंतर किंवा खोली समजायला अडचण येते. यामुळे मूल खेळताना, चालताना वारंवार चुकतं.
• शालेय अडचणी: वाचताना, बोर्ड पाहताना किंवा लिहिताना अडचण येऊ शकते. यामुळे शैक्षणिक कामगिरी प्रभावित होते.
• आत्मविश्वासात घट: डोळे वेगळ्या दिशेने असल्यामुळे मूल लाजाळू होऊ शकतं, इतर मुलं चिडवू शकतात. यामुळे मुलाच्या मानसिक विकासावर परिणाम होतो.

तिरळेपणाचे उपचार कोणते आहेत?

तिरळेपणाचा उपचार करण्याचे अनेक मार्ग आहेत. कोणता उपचार योग्य आहे हे तिरळेपणाच्या प्रकारावर, तीव्रतेवर आणि मुलाच्या वयावर अवलंबून असतं.

▹चष्मा (Spectacles)
अनेक मुलांमध्ये दूरदृष्टी किंवा इतर दृष्टीदोष असल्यामुळे तिरळेपणा होतो. अशा प्रकरणांमध्ये योग्य पावरचा चष्मा घातल्यानं डोळे सरळ होऊ शकतात. चष्मा घालून डोळ्यांवरचा ताण कमी होतो आणि तिरळेपणा कमी होतो किंवा पूर्णपणे नाहीसा होतो.

▹पट्टी उपचार (Patching Therapy)
जर मुलाला आळशी डोळा विकसित झाला असेल तर पट्टी उपचार दिला जातो. यात मजबूत डोळ्यावर काही तास पट्टी बांधली जाते. यामुळे कमकुवत डोळ्याला काम करावं लागतं आणि तो मजबूत होतो. हा उपचार काही महिने ते काही वर्षं चालू शकतो. नियमितता खूप महत्वाची असते.

▹डोळ्यांचे व्यायाम
काही विशिष्ट व्यायाम डोळ्यांचा समन्वय सुधारण्यास मदत करतात. डॉक्टर किंवा ऑप्टोमेट्रिस्ट योग्य व्यायाम सांगतात जे घरी नियमित करावे लागतात.

▹शस्त्रक्रिया (Surgery)
जर चष्मा, पट्टी आणि व्यायामाने परिणाम मिळत नसेल किंवा तिरळेपणा जास्त असेल तर शस्त्रक्रियेचा पर्याय असतो. यात डोळ्यांच्या स्नायूंना आवश्यकतेनुसार मजबूत किंवा कमकुवत केलं जातं जेणेकरून डोळे सरळ होतात.

ही प्रक्रिया सुरक्षित आहे आणि बहुतेक मुलं त्याच दिवशी किंवा दुसऱ्या दिवशी घरी जाऊ शकतात. अनेक प्रकरणांमध्ये एकाच शस्त्रक्रियेत समस्या सुटते, पण काही वेळा दोन वेळा करावी लागू शकते.

पालकांनी घरी काय काळजी घ्यावी?

उपचारांबरोबरच घरी योग्य काळजी घेणं खूप महत्वाचं आहे.

• नियमितता ठेवा: डॉक्टरांनी सांगितलेला चष्मा, पट्टी किंवा व्यायाम नियमितपणे करा. एकही दिवस चुकवू नका.
• प्रोत्साहन द्या: लहान मुलांना पट्टी बांधणं आवडत नाही. त्यांना खेळ, कथा किंवा इनाम देऊन प्रोत्साहन द्या.
• नियमित तपासणी: डॉक्टरांनी सांगितलेल्या वेळी तपासणीसाठी नेहमी जा. उपचारांची प्रगती तपासणं गरजेचं आहे.
• उजेडात खेळू द्या: नैसर्गिक प्रकाशात खेळणं डोळ्यांच्या विकासासाठी चांगलं आहे. दिवसा बाहेर खेळू द्या.
• स्क्रीन टाईम मर्यादित करा: जास्त वेळ मोबाईल, टीव्ही किंवा टॅबलेट पाहणं टाळा. लहान मुलांना दिवसातून १ तासापेक्षा जास्त स्क्रीन देऊ नका.
• संयम ठेवा: उपचारांना वेळ लागतो. लवकर परिणाम न मिळाल्यास चिडू नका. धीर धरा आणि उपचार चालू ठेवा.

 

लहान मुलांमध्ये तिरळेपणा हा अनेकदा दुर्लक्षित केलेला पण महत्वाचा विषय आहे. पालक म्हणून तुमची जबाबदारी आहे की मुलांच्या डोळ्यांकडे लक्ष द्यावं आणि कोणतीही असामान्य चिन्हं दिसल्यास लगेच डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

लक्षात ठेवा – जितक्या लवकर निदान, तितका चांगला परिणाम! ७ ते ८ वर्षांचा सुवर्णकाळ संपण्यापूर्वी उपचार करणं अत्यावश्यक आहे. चष्मा, पट्टी, व्यायाम किंवा शस्त्रक्रिया – योग्य उपचाराने तुमच्या मुलाची दृष्टी आयुष्यभर सुरक्षित राहू शकते.

तुमच्या मुलाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी आज सावध राहा, उद्या पश्चाताप करू नका!

तिरळेपणावर योग्य उपचारांसाठी आजच भेट द्या – Dr. Rathi’s Prisma Eye Care, बारामती

तुमच्या लहान मुलाला तिरळेपणा आहे का? डोळे वेगवेगळ्या दिशेने जातात का? काळजी करू नका!
Squint Eye Treatment in Baramati साठी बारामतीमधील विश्वासार्ह उपचार केंद्र – Dr. Rathi’s Prisma Eye Care येथे आजच भेट द्या!

आम्ही तुम्हाला देतो:
✅ अनुभवी बालरोग नेत्र तज्ज्ञांकडून काळजी
✅ संपूर्ण डोळ्यांची तपासणी
✅ मुलांसाठी प्रेमळ आणि आरामदायक वातावरण
✅ चष्मा, पट्टी उपचार आणि शस्त्रक्रिया सर्व सुविधा
✅ बारामतीतील हजारो समाधानी पालक आणि मुलं

उपचारात उशीर करू नका – आजच अपॉइंटमेंट घ्या आणि आपल्या मुलाच्या उज्ज्वल दृष्टीसाठी पहिलं पाऊल टाका!